Jak wygląda kontrola przez ZUS umów cywilnoprawnych? Co może sprawdzić urząd?
Kiedy mamy do czynienia ze zleceniem, a kiedy mówimy o wykonaniu dzieła? W kwestii ZUS jest to o tyle istotne, że z jednego tytułu opłacamy składki ZUS, a z drugiego nie. Jakie są stanowiska sądów w tym zakresie? Co ZUS kontroluje w odniesieniu do tych umów?
O zasadach podlegania ubezpieczeniom społecznym pisałam już wcześniej. Przypomnę tylko, że z tytułu umowy zlecenie obowiązkowo musimy opłacać składki emerytalne, rentowe i wypadkowe, składka chorobowa jest dobrowolna. Także składka zdrowotna jest obowiązkowa, co wskazano w art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. e ustawy z dnia 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Z tych obowiązków wyłączeni są uczniowie gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, szkół ponadpodstawowych i studenci do 26. rż.
Natomiast umowa o dzieło nie stanowi natomiast tytułu do ubezpieczeń, i to zarówno społecznych, jak i zdrowotnego (wyjątek, gdy zawarta jest z własnym pracodawcą).
Swoboda zawierania umów
Zgodnie z art. 353(1) ustawy z dnia 23.04.1964 r. kodeks cywilny, strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Oznacza to, że mamy swobodę zawierania umów, natomiast trzeba mieć na względzie prawa, jakimi każda z nich się rządzi.
ZUS zaznaczył, że dokonując wyboru określonego rodzaju umowy, powinniśmy przestrzegać obowiązujących przepisów, w szczególności odpowiednich przepisów kodeksu cywilnego. Charakter prawny umowy określa bowiem nie tylko sama nazwa umowy, ale przede wszystkim jej treść, a także warunki i okoliczności towarzyszące jej wykonywaniu. W przypadku jeśli płatnik nie dokona zgłoszenia do ubezpieczeń osoby, z którą zawarł umowę nazwaną umową o dzieło, a w toku postępowania wyjaśniającego bądź kontroli zostanie stwierdzone, że faktycznie zawarta została umowa zlecenia, terenowa jednostka organizacyjna ZUS jest uprawniona do stwierdzenia obowiązku ubezpieczeń społecznych. W przypadku sporu wydawana jest decyzja, od której przysługuje odwołanie do sądu.
Charakter umów
Art. 734. § 1. ustawy z dnia 23.04.1964 r. kodeks cywilny określa, że przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. Zatem co ważne, określony jest jedynie zakres zadań, jakie mają zostać wykonane, nie ma podanego miejsca, czasu w jakim należy je wykonywać. Umowa zlecenie często nazywana jest umową starannego działania.
Natomiast art. 627 kodeksu cywilnego wskazano, że przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Umowa o dzieło określana jest mianem umowy rezultatu, czyli ważny jest ten efekt, to dzieło które zostało wykonane.
Analiza umów – różnice
Aby właściwie określić rodzaj umowy, jak została lub zostanie zawarta należy wziąć pod uwagę kilka kwestii, między innymi :
- przedmiot i cel umowy,
- odpowiedzialność,
- rezultat,
- powtarzalność
- wady fizyczne.
ZUS argumentuje, że dzieło należy rozumieć jako osiągnięcie określonego, zindywidualizowanego rezultatu w postaci materialnej lub niematerialnej. Można powiedzieć, że dzieło jest rezultatem jakiegoś działania (wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 4 lutego 2014 r., sygn. akt. III AUa 596/13).
Wyroki sądów wskazują na następujące kwestie:
- wykonanie dzieła najczęściej przybiera postać wytworzenia rzeczy, lecz może także polegać na dokonaniu zmian w rzeczy już istniejącej, jej naprawieniu, przerobieniu lub uzupełnieniu albo na rozbudowie rzeczy, połączeniu z innymi rzeczami, dodaniu części składowych lub przynależności (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 września 2013 r., sygn. akt II UK 39/13)
- nie powinno być uznane za dzieło coś, co nie odróżnia się w żaden sposób od innych występujących na danym rynku rezultatów pracy, gdyż wówczas zatraciłoby swój indywidualny charakter dzieła (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 3 listopada 1999 r., sygn. akt IV CKN 152/00, z dnia 27 sierpnia 2013 r., sygn. akt II UK 26/13, z dnia 14 listopada 2013 r., sygn. akt II UK 115/13, z dnia 4 czerwca 2014 r., sygn. akt II UK 543/13 oraz z dnia 10 lipca 2014 r., sygn. akt II UK 454/13)
- dzieło powinno być wyrazem kreatywności i umiejętności.
W przypadku zaś zlecenie ważne jest zobowiązanie do wykonywania określonych czynności. Orzecznictwo wskazuje na to, iż wykonywanie określonej czynności (szeregu powtarzających się czynności) bez względu na to, jaki rezultat czynność ta przyniesie, jest cechą charakterystyczną dla umów zlecenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2013 r., sygn. akt II UK 402/12).
Kolejnym kryterium porównawczym jest odpowiedzialność za należytą staranność i rezultat działań. W odniesieniu do dzieła duże znaczenie ma rezultat, a nie należyta staranność. Odpowiedzialność leży po stronie przyjmującego zamówienie. Przy zleceniu jest dokładnie odwrotnie, duży nacisk kładziony jest na należytą staranność za którą odpowiada zleceniobiorca, wynik końcowy schodzi na drugi plan. Więcej informacji dostępnych jest tutaj :
- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 2012 r., sygn. akt II UK 70/12,
- wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 5 listopada 2013 r., sygn. akt III AUa 275/13
Warto też pamiętać, że ogromne znaczenie ma powtarzalność. Jak wskazują wyroki między innymi :
- Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 19 marca 2008 r., sygn. akt I ACa 83/08,
- Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 6 listopada 2012 r. sygn. akt III AUa 227/12,
- Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 2012 r., sygn. akt. II UK 70/12
wykonywanie powtarzalnych, odtwórczych czynności bądź wykonywanie tych czynności w sposób ciągły lub zespołowy jest właściwe dla umów zlecenia.
Co ciekawe sądy zwracają także uwagę, że przy umowach o dzieło istnieje możliwość poddania umówionego rezultatu sprawdzianowi na istnienie wad fizycznych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 marca 2013 r.,. sygn. akt I CSK 403/12, Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 26 stycznia 2006 r., sygn. akt III AUa 1700/05).
Podziel się nim ze znajomymi
