Kontrola podatkowa – informacje ogólne

Piotr Juszczyk

Kontrola podatkowa jest nierozłącznym elementem towarzyszącym podatnikowi. W niniejszym artykule przedstawiamy ogólne informacje na temat kontroli podatkowej.

Kontrola podatkowa – informacje ogólne

Podstawowym celem kontroli podatkowej jest zweryfikowanie czy kontrolowany podatnik wywiązuje się z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego, a także zapewnienie organom podatkowym realizacji zasady prawdy materialnej w postępowaniu podatkowym, do czego konieczne jest ustalenie wszystkich okoliczności kształtujących prawnopodatkowy stan faktyczny.
Podczas kontroli podatkowej przede wszystkim:

  • zabezpieczane są dokumenty,
  • badane księgi podatkowe,
  • ustalany stan faktyczny,
  • uzyskiwane niezbędnych wyjaśnień.

Kontrola podatkowa, a właściwie jej przebieg dokumentowany jest w protokole kontroli. Protokół kontroli nie zawiera oceny prawnej sprawy będącej przedmiotem kontroli, a jego najważniejszą część stanowią dokonane ustalenia faktyczne i dokumentacja dotycząca przeprowadzanych dowodów.
Zgodnie z przepisami podmiotami kontroli objęci są: podatnicy, płatnicy, inkasenci oraz następcy prawni. 

Kontrola podatkowa – uprawnienia do przeprowadzania

Co do zasady, uprawnienia do przeprowadzenia kontroli podatkowej należą do organów pierwszej instancji, tj. Naczelnika Urzędu Skarbowego, wójta, burmistrza (prezydenta miasta), starosty, albo marszałka województwa. Należy zwrócić uwagę, że Minister Finansów jest organem pierwszej instancji w zakresie ustalanie cen transakcyjnych, w związku z tym również w jego gestii leży przeprowadzanie kontroli podatkowej w tym zakresie.
Przed podjęciem kontroli, organ jej dokonujący przede wszystkim powinien sprawdzić status kontrolowanego i obowiązek zastosowanie odpowiednich ustaw w danej sprawie. W zależności od tego czy kontroli podatkowej będzie podlegał przedsiębiorca, podatnik, płatnik, inkasent czy też następca prawny nieprowadzący działalności gospodarczej, podczas kontroli podatkowej mogą mieć zastosowania przepisy ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, a w zakresie nieuregulowanym przepisy Ordynacji Podatkowej.
Ważnym elementem kontroli jest to, że kontrola podatkowa wszczynana jest zawsze z urzędu, a w związku z tym należy sądzić, że np. donos nie obliguje organu podatkowego do wszczęcia kontroli podatkowej. Jednak na pewno organ podatkowy każdy donos rozpatruje i podejmuje każdorazowo decyzję samodzielnie.
Wartym podkreślenie jest fakt, że w zakresie spraw już rozstrzygniętych decyzją ostateczną organu podatkowego, kontrola podatkowa nie może być ponownie wszczęta, chyba że kontrola podatkowa jest niezbędna do przeprowadzenia postępowania:

  • w sprawie stwierdzenia nieważności, wygaśnięcia, uchylenia lub zmiany decyzji ostatecznej lub wznowienia postępowania w sprawie zakończonej decyzją ostateczną;
  • w związku z uchyleniem lub stwierdzeniem nieważności decyzji przez sąd administracyjny.