Przeniesienie praw autorskich. Co musisz o nim wiedzieć?
Kiedy musisz podpisać umowę o przeniesienie praw autorskich? Czy zawsze, gdy nawiązujesz współpracę z twórcą?
Jakie świadczenia podlegają prawu autorskiemu?
Aby zrozumieć kwestię praw autorskich, konieczne jest zrozumienie, czym jest utwór. Od tego zagadnienia zresztą rozpoczyna się Ustawa o prawie autorskim (art. 1 ust. 1).
Jest to każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Każdy utwór objęty jest prawami autorskimi.
W naszym kraju prawa autorskie dzielą się na: autorskie prawa osobiste i autorskie prawa majątkowe.
Autorskie prawa osobiste a autorskie prawa majątkowe
Autorskie prawa osobiste dotyczą osobistej relacji twórcy z utworem. Są one niezbywalne, nie można się ich zrzec i nie ogranicza ich czas. Zaliczamy do nich m.in.:
- prawo do autorstwa utworu,
- oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo,
- nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania.
Autorskie prawa majątkowe są natomiast zbywalne, dziedziczne i wygasają co do zasady po upływie siedemdziesięciu lat. Ponieważ są zbywalne mogą być dziedziczone, ale mogą również podlegać obrotowi prawnemu w ramach umów o przeniesienie autorskich praw majątkowych czy umów o korzystanie z utworu (licencji).
Przeniesienie praw autorskich
Przeniesienie majątkowych praw autorskich reguluje Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych z 4 lutego 1994 roku. Według tego dokumentu, umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych ma konkretne cechy:
- Jest sporządzana w formie pisemnej pod rygorem nieważności (art. 53).
- Zawiera jasno określone pola eksploatacji, czyli zakres wykorzystania utworu. (art. 41).
- Określa wynagrodzenie twórcy za określone pola eksploatacji lub jasno wskazuje, że podane wynagrodzenie dotyczy wszystkich dozwolonych pól eksploatacji (art. 45).
- Jeśli przekazanie praw autorskich następuje nieodpłatnie, należy to w umowie wyraźnie zaznaczyć (art. 43).
Pamiętać należy także, że twórca nie może przekazać osobistych praw autorskich. Nawet po przeniesieniu praw majątkowych nie dysponujemy zatem pełnymi prawami do utworu. Naruszeniem osobistych praw autorskich będzie np. publikacja zdjęcia bez wskazania autora (imię i nazwisko lub pseudonim). Wszystkie osobiste prawa autorskie wymienia art. 16 Ustawy.
Forma pisemna a rygor nieważności
Umowa B2B nie musi mieć formy pisemnej. Jej zawarcie na piśmie ma znaczenie raczej umowne, czasem sporządzana jest dla porządku, a nie celem faktycznego zawarcia umowy. De facto może mieć ona formę ustną, czy być zawarta na podstawie wymiany maili.
Bardzo ważne jest jednak, by pamiętać, że uregulowanie majątkowych praw autorskich musi mieć formę pisemną. Jeżeli więc kontrahenci jasno na piśmie nie określą, że w ramach wynagrodzenia wykonawca przenosi na zamawiającego majątkowe prawa autorskie lub udziela licencji na określonych polach eksploatacji, to nie ma mowy o posiadaniu do utworu jakichkolwiek praw. Nie ma tu znaczenia, jak strony umawiały się w trakcie negocjacji.
Pola eksploatacji
W umowie konieczne jest też określenie pól eksploatacji, czyli sposobu korzystania z dzieła. Katalog pól eksploatacji znajdziemy w ustawie. Nie jest on jednak zamknięty, co jakiś czas pojawiają się bowiem nowe pola eksploatacji. Wydawałoby się, że sprawę zamknie formuła: „umowa dotyczy wszystkich znanych pól eksploatacji”. Takie uproszczenie – chociaż dość często spotykane – nie ma żadnej mocy prawnej. Przyjmuje się bowiem, że umowa musi wskazywać pola eksploatacji jasno i precyzyjnie.
Ważną kwestią jest to, że nie można przenieść praw do utworu na polach jeszcze nieznanych. Oznacza to, że w umowie należy uregulować kwestię przeniesienia praw do utworu w przypadku powstania w przyszłości nowych pól eksploatacji.
W związku z tym w umowie warto zawrzeć klauzulę o możliwości renegocjacji. Ta pozwoli ci po uzgodnieniu z drugą stroną – wprowadzić zmiany do umowy i zwyczajowo jest wpisywana, gdyby np. w umowie zabrakło jakiegoś pola eksploatacji(nie zostało uwzględnione albo pojawiło się dopiero po podpisaniu umowy).
Licencja zamiast przeniesienia autorskich praw majątkowych
Przez licencje rozumiemy udzielenie drugiej stronie zezwolenia na korzystanie z utworu w określonym zakresie czyli na określonych polach eksploatacji. Udzielając licencji twórca utworu cały czas pozostaje jego prawowitym właścicielem – posiada majątkowe prawa autorskie. Podczas przeniesienia majątkowych praw autorskich ich dotychczasowy posiadacz wyzbywa się ich, przenosząc je na nabywcę, który może wykorzystywać je w określony przez siebie sposób.
Nie ma jednoznacznej odpowiedzi co jest lepsze, licencja czy przeniesienie autorskich praw majątkowych. Wszystko bowiem zależy od potrzeb zamawiającego i woli wykonawcy. Trzeba pamiętać, że jeżeli wykonawca udziela nam licencji na korzystanie z utworu w określony sposób, to podobnie jak przy autorskich prawach majątkowych, musimy jasno ustalić pola eksploatacji, na których będziemy chcieli z niego korzystać.
Wynagrodzenie przy przeniesieniu praw autorskich
Istotne jest również ustalenie, czy wynagrodzenie przewidziane umową, obejmuje wszystkie pola eksploatacji wymienione w umowie, czy też niektóre z nich. Jeśli dokumenty zakładają, że twórca w przypadku powstania nowych pól eksploatacji przeniesie na nabywcę prawa do utworu na nowych polach, to to także konieczne jest wskazanie, czy wypłacone wynagrodzenie obejmuje te pola.
Ważne jest to, że jeśli w przyszłości okaże się, iż uiszczone nabywcy wynagrodzenie jest rażąco nieproporcjonalne do korzyści osiąganych przez nabywcę, twórca może wystąpić o stosowne podwyższenie wysokości wynagrodzenia na drodze sądowej.
Prawa zależne
Autorskie prawa zależne często błędnie pomijane są w umowach. Posiadanie autorskich praw majątkowych, o czym nie wszyscy wiedzą, nie jest bowiem równoznaczne z nabyciem praw zależnych.
Wyjaśnijmy najpierw, czym w ogóle są prawa zależne. Dotyczą one opracowania albo zmian utworu na własne potrzeby. Jeżeli więc ktoś tworzy dla nas np. stronę internetową, którą później chcemy przebudowywać, to musimy posiadać prawa zależne do takiego utworu. Zgodnie z prawem, aby dokonać takich zmian, musimy posiadać pisemną zgodę twórcy. Prawa zależne trzeba zatem nabyć, podobnie jak prawa autorskie – na drodze umowy pisemnej. Przeniesienia praw zależnych możemy natomiast dokonać w jednej umowie, która dotyczy też praw autorskich.
Jeśli więc utwór ma być przerabiany przez nabywcę, a następnie ma z niego korzystać, niezbędny jest zapis, które da mu uprawnienie do korzystania i rozporządzania opracowaniem. Przeniesienie praw zależnych może, ale nie musi być uregulowane odrębnym wynagrodzeniem.
Podziel się nim ze znajomymi
